Мооко хан буюу монгол тамга. Энэ бол монгол, япон хүмүүст бурхны тавь­сан тэмдэг. Тиймээс эзэн Чингисийн удам, эрэлхэг са­мурайн үр хойчис эхээс тэнгэрийн тамгатай төрц­гөөдөг юм. Харин одоо тэнгэрийн тамгатнууд маань геополитикийн тавцнаа гар, гараасаа барилцан гарч ирлээ. Монгол, Япон улс дэлхийн улс төр, эдийн засгийн ертөнцөд холбон тоглогч байх андгай өргөв. Тэнгэрийн тамгат Монгол, Японы ард түмэн төрт ёсны харилцааны түүхэндээ нэн шинэ “тамга” тавилаа. Энэ бол стратегийн түншлэл. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Наран улсад 2010 онд айлч­лахдаа эхлүүлсэн, Ерөнхий сайд С.Батболд энэ сарын 11-15-нд тус улсад айлчлахдаа яриа хэлэлцээг нь улам эрчимжүүлсэн зүйл бол ст­ратегийн түншлэл юм. Их Наран улс манай орны гуравдагч хөршүүдээс анх удаа стратегийн түншлэлийн харилцааг хөгжүүлж буй орноор ийнхүү тодорлоо.

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Япон улсад төрийн айлчлал хийх үеэрээ тус улсын ард түмэн, парламентын гишүүдэд хандаж үг хэлж байсан. Тэрбээр “Япончууд манай улстай найрамдалт харилцаа тогтоох хөдөлгөөнийг 1960-аад оны дундуур өрнүүлж эхэлсэн түүхтэй. Тэрхүү хөдөлгөөнийг Монголд олз­логдож байсан япон иргэд санаачлан оролцсон байдаг. Хоёр орны харилцаанд хүнд хэцүү зурвас үе байсан. Гэвч ороо бусгаа цагийн шуурга Монгол, Японы ард түмний бие биентэйгээ ойр дотно харилцах, нөхөрлөх гэсэн сэтгэлийн гүн дэх галыг бөхөөж чадаагүй” хэмээн онцолсон билээ. Үнэхээр ч тэнгис далайтай тэрсэлдэн оршдог Япон, талын Монголын харил­цаа өнө эртнээс эхлэлтэй. Хубилай хаан Юань гүрнийг байгуулмагцаа Японы эзэн хаан Камэяамад илгээлт явуулж байсан бол Богд хаан 1912 онд улс үндэстнийхээ тусгаар тогтнол, эрх чөлөөг их гүрнүүдээр хүлээн зө­в­шөөрүүлэх зорилгоор На­ран улсын эзэн хаанд албан бичиг илгээсэн нь замдаа саатсан гэдэг. Тэр цагаас хойш 98 жилийн дараа буюу 2010 онд Төрийн тэргүүн Японы парламентын даргад тэрхүү албан бичгийн хуулбарыг гардуулсан билээ. Харин одоо 2012 он.

Монгол, Япон улс дип­ломат харилцаа тогтоосны 40 жилийн ой энэ онд тохиож байна. Тэнгэрийн тамгатнууд улс төр, эдийн засгийн ашиг со­нирхлоо нэгтгэсэн нь Таван­тол­гойн орд. Монгол Улсын Засгийн газраас томи­логдсон ажлын хэсэг өрнө, дорнын хөрөнгө оруулагчидтай 18 удаа хэлэл­цээрийн ширээний ард суусны эцэст Америк, Хятад, Оросын консорциумуудад өнгөрсөн оны зун Таван­толгойн ордын Цанхийн ба­руун хэсэгт хөрөнгө оруу­лалт хийх “виз” олгосон нь Монгол, Японы талд үл ойлголцлыг бий болгосон юм. Өөрөөр хэлбэл, Тэргүүн шадар сайд асан, Ардчилсан намын дарга Н.Алтанхуяг тэргүүтэй ажлын хэсгийнхэн АНУ-ын “Пибоди энержи”-д 24 хувь, Хятадын “Шинхуа”-д 40 хувь, үлдсэн хувийг Орос, Монголын хамтарсан консорциумд эзэмшүүлэх то­хиролцоо хийсэн нь Япон, Өмнөд Солонгосын хөрөнгө оруулагчдын дургүйцлийг тө­рүүлсэн билээ. Тэр ч атугай Японы Ерөнхий сайд асан Наото Кан шийдвэрээ эргэн харахыг хүссэн захидлаа Мон­голын талд ирүүлж байв. Харин Ерөнхий сайд С.Бат­болд тус улсад айлчилсан нь Тавантолгойн ордтой хол­боотой үл ойлголцлыг эцэс болгосон алхам боллоо. Айлч­лалын үеэр хоёр улсын Засгийн газар хамтарсан мэдэгдэл гаргаж “Тавантолгой төсөлд Японы оролцоог хангах бодлогыг баримталж ажиллана” хэмээн онцлов. Ийн­хүү өмнийн говийн орд газарт хөрөнгө оруулах хү­сэлтэй Японы хөрөнгө оруулагчдад шинэ гарц нээж өглөө.

Монголчууд “Чингис” ар­хи үйлдвэрлэдэг ч “Чингис” бонд гаргасан нь үгүй. Харин япончууд монголчуудаас тү­рүү­лээд сэтгэчихэж шүү. Тэд “Самурай” бонд гаргажээ. Тиймээс Монголын Засгийн газраас “Шинэ төмөр зам”, “100 мянган айлын орон сууц”, Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хөрөнгийн эх үүс­вэрийг бүрдүүлэхэд “Самурай” бондыг ашиглах хүсэлтээ илэрхийлэв. Товч­хондоо, Ерөнхий сайд С.Бат­болд “Хөгжлийн мод”-ыг япончуудтай хамтран “тарих” нь тодорхой боллоо. Хоёр жилийн өмнөхөн санагдана. Японы парламентын доод танхимын Гадаад бодлого, аюулгүй байдлын байнгын хорооны дарга Сузуки Мунэо Улаанбаатарт түр саатаж, Монголын улстөрчидтэй нууц­хан яриа өрнүүлээд буцсан. Тэрбээр Ардчилсан намын за­рим лидертэй уулзаж, Хө­шигтийн хөндийд барих олон улсын нисэх онгоцны буудал, тавдугаар цахилгаан станц барихад шаардлагатай санхүүгийн эх үүсвэрийг Япо­ны талаас гаргуулах тухай ярилцсан удаатай. Тэгвэл Ерөнхий сайд С.Батболдын айлчлалын үеэр Тавантолгой ба олон улсын шинэ нисэх буудал барих төсөл нь Монгол, Японы хамтын ажиллагааны бэлгэ тэмдгээр тодорлоо. Хоёр тал хамтарсан мэдэгдэлдээ ч энэ тухай дурьдав.

Их Наран улс Солонгосын хойг, Алс дорнод дахь бүс нутгийг хяналтдаа байлгах гэсэн бодлогоо өнгөрсөн зууны эхээр улам эрчимжүүлсэн. Энэ бүхний үр дүнд ОХУ, Японы харилцааны хамгийн эмзэг сэдэв нь Курилын ар­лууд. Эдгээр аралтай хол­боотой маргаан хоёр орны эрх баригчдын дунд өдгөө ч үе, үе үүсдэг. Харин Япон, Солонгосын хойг дахь ор­нуудын хувьд дайн самуун, эзлэн түрэмгийлэл тун гашуун сургамж үлдээсэн. Тэр цагаас хойш олон жил өнгөрсөн ч Өмнөд болон Хойд Солонгос арлын Япон тийш нэхэл хатуутай харцаар ширтсэн хэвээр. Эгэл жирийн япон аав, ээжүүд ч Хойд Солонгосын эрх баригчдаас хүүхдүүдээ нэхэж, амьдын хагацалд ша­налсан сэтгэлээ аргадаж ядан байна. Эрхэлж тоглох на­сандаа Хойд Солонгосын тур­шуулуудад хулгайлагдсан бяцхан хүүхдүүд өдгөө хижээл насны эмэгтэйчүүд, бас эрчүүд болцгоосон. Тэдний зарим нь солонгосчуудтай гэрлэсэн гэх сураг дуулснаа зарим эх нулимс унаган ярьдаг юм билээ. Тиймээс Ерөнхий сайд С.Батболдыг Японд айлчлах үеэр япончууд энэ асуудлыг хөндөв. Хулгайлагдсан ир­гэдийг эх оронд нь авчрахад монголчууд тусална гэдэгт тэд итгэж байна. Учир нь Монгол Улс Хойд Солонгостой найрсаг харилцаатай. Харин хоёр улсын Төрийн далбааны өмнө андгай тавилцсан тэнгэрийн тамгатнуудын ши­нэ имиж нь геополитикийн тавцнаа хамтрах явдал билээ.